Les in asielpraktijk

Hier nog maar eens uitleg over waarom het asielbeleid niet sluitend is en het huidige buitenschuld criterium niet werkt. Voor alle mensen die het nog niet weten en voor eenieder die het wat beter onderbouwd willen hebben. We kunnen alle hulp gebruiken om dit verhaal aan de wereld te laten horen. Want dit is waar het echt om gaat.

Er zit een gat in de Nederlandse asielprocedure. Dit gat zal eerst gedicht moeten worden, anders wordt het probleem nooit opgelost. Met of zonder opvang. En of Nederland zich nou houdt aan (internationale) mensenrechten of niet. Het ECSR (European Committee of Social Rights) zegt expliciet dat er geen condities gesteld mogen worden aan opvang. Dus meewerken aan terugkeer mag helemaal geen eis zijn. Toch wordt continue gesproken over wel of niet meewerken aan terugkeer, maar de media reppen er niet over dat de vluchtelingen helemaal niet terug kunnen. Terwijl het daar juist om gaat.

WAAROM KUNNEN MENSEN NIET TERUG?

Hiervoor zijn verschillende redenen. Bijvoorbeeld omdat het land van herkomst in oorlog is. Je hoeft er de media maar op na te slaan om te zien dat landen als Libië, Jemen, Somalië niet veilig zijn. Erkende, grote mensenrechten organisaties geven dit ook aan en roepen landen op geen mensen terug te sturen naar deze landen. Voorbeelden: recente uitspraken van Human Right Watch over Libië en Amnesty International over Somalië.

Een andere reden kan zijn dat de persoon in kwestie groot gevaar loopt bij terugkeer naar het land van herkomst, bijvoorbeeld vanwege zijn politieke activiteiten (oppositiepartijen), mensenrechtenactiviteiten, religie, geaardheid of omdat hij bij een bepaalde bevolkingsgroep behoort. In sommige landen is het feit alleen al dat je in een ander land asiel hebt aangevraagd voldoende reden om mensen bij terugkomst op te sluiten, te vervolgen of te martelen.
Tot slot is het voor veel mensen niet mogelijk terug te keren omdat ze niet de juiste papieren hebben, of omdat hun ambassade niet meewerkt.
Onderzoek van Vluchtelingenwerk Nederland naar de groep van Wij Zijn Hier toonde aan dat het grootste gedeelte van de groep wegens een van bovenstaande redenen niet terug kan naar het land van herkomst.

Een concreet voorbeeld: Trouw volgde gedurende enkele maanden Thomas Guye in zijn pogingen terug te keren. Toen hij vertrok uit zijn land woonde hij in Soedan. Inmiddels is zijn land opgesplitst en ligt zijn geboorteplaats in Zuid-Soedan. Zuid-Soedan erkent hem niet, want op zijn geboortecertificaat staat Soedan. Soedan erkent hem niet want zijn geboorteplaats ligt in Zuid-Soedan.

Zo zijn er vele concrete voorbeelden in de groep. Vluchtelingen en supporters hebben bij ambassades geleurd voor documenten om terugkeer mogelijk te maken voor mensen die dat graag willen. Vaak zonder enig resultaat. Mensen zijn in vreemdelingendetentie geplaatst, waar zij vaak maandenlang moeten verblijven, terwijl DT&V probeert de uitzetting voor elkaar te krijgen. Als dat niet lukt, worden ze weer op straat gegooid.
 
Er wordt door premier Rutte gezegd dat mensen die niet terug kunnen een status kunnen krijgen vanuit het buitenschuld criterium. Dat is goed nieuws! Er dient dan wel wat te veranderen aan de huidige vorm van het buitenschuld criterium. In praktijk werkt dit namelijk niet. Advocaten beginnen er zelfs niet aan.

WAAROM WERKT HET HUIDIGE BUITENSCHULD CRITERIUM NIET?

In de Staatscourant 10 maart 2014, nummer WBV 2014/12 staat: ‘De IND verleent… een verblijfsvergunning regulier voor bepaalde tijd… als … blijkt dat wordt voldaan aan alle volgende voorwaarden 1, 2, 3,…. 4: uit een schriftelijke of mondelinge verklaring van de diplomatieke vertegenwoordiging is gebleken dat de vreemdeling niet in het bezit zal worden gesteld van een vervangend reisdocument.

In normale woorden betekent dit dat als je ambassade je geen papieren geeft, je vervolgens van diezelfde ambassade een verklaring moet krijgen dat ze de papieren niet geven. Die verklaring geven ze niet. Dus helaas – het buitenschuld criterium werkt dan niet voor jou. Het gaat nog verder: als een land niet meewerkt aan uitzettingen van vluchtelingen, heeft dit consequenties voor de toekenning van ontwikkelingsgelden aan dat land, zo blijkt uit een brief van de minister aan het parlement van 22 april. Daardoor heeft Nederland zich ervan verzekerd dat vrijwel geen enkele ambassade van een arm land dit ooit zal verklaren.

Desondanks hebben we in Wij Zijn Hier veel voorbeelden van mensen die de terugkeerprocedure in de vrijheidsbeperkende locatie (VBL) Ter Apel doorgelopen hebben. Om aan deze terugkeerprocedure te beginnen moet de vluchteling eerst tekenen dat hij/zij meewerkt aan terugkeer naar een levensgevaarlijk land en vervolgens moet de ambassade van dat levensgevaarlijke land bewijs leveren dat ze die terugkeer niet toestaan. Inderdaad – dit werkt doorgaans niet. Vervolgens wordt de vluchteling met een treinkaartje weggestuurd; weer de straat op.

Laten we duidelijk zijn: vluchtelingen en supporters van Wij Zijn Hier staan volledig achter een buitenschuld criterium, maar dan wel een die daadwerkelijk werkt. De huidige form is een farce. Een politiek spel over de ruggen van mensen.

Een ander misverstand dat nu de wereld uit moet is dat de vluchtelingen die op straat worden gezet uitgeprocedeerd zijn. Dit is niet het geval.

WAAROM ZIJN DE VLUCHTELINGEN NIET UITGEPROCEDEERD?

Een deel wacht nog op een uitspraak van het Europees hof, maar ontvangt geen opvang meer. Een ander deel heeft recht op een verblijfsvergunning, maar heeft dat nog niet aan kunnen tonen. En vanaf de straat valt niet te werken aan een asielprocedure (vanaf de straat valt überhaupt niet te leven). De kans is dus groot dat de vluchteling voor goed over straat blijft zwerven, tussen wal en het schip. Het is zeer moeilijk om een verblijfsvergunning te krijgen, omdat de bewijslast volledig aan de kant van de vluchteling ligt. Dit zijn enkele voorbeelden van problemen die de vluchteling in zijn procedure tegen kan komen:
– Tijdens je eerste interview ben je bang, uitgeput en getraumatiseerd van je lange en gevaarlijke vlucht
– Je weet niet goed wat je kunt zeggen, omdat je gevlucht bent voor bepaalde repressie. Je weet niet of het veilig is om je echte verhaal te vertellen
– Je wordt gevraagd naar bewijzen om je vluchtroute te onderbouwen, maar je hebt van je mensensmokkelaars nooit kwitanties gekregen…
– Je krijgt een plattegrond onder je neus geduwd en wordt gevraagd je dorp aan te wijzen, maar je hebt nog nooit eerder een plattegrond gezien
– Je wordt gevraagd om in detail je vlucht te beschrijven, de duur, de volgorde van gebeurtenissen. Probeer zelf eens in detail de afgelopen maanden van je leven aan iemand te beschrijven en voeg daar dan aan toe dat je in die periode op plekken was die je niet kende, zelf niet wist wat je te wachten stond, afhankelijk was van anderen en vreesde voor je leven. Dat je dagen in een donkere vrachtwagen hebt doorgebracht, waardoor gevoel van tijd geheel weg is.
– Je merkt dat de tolk wat je zegt anders interpreteert / vertaalt
– Je ontdekt dat er in Nederland een andere jaartelling is
– Je hebt in de hectiek van je vlucht er niet aan gedacht je arrestatiebevel mee te nemen
– Je wordt gevraagd naar een paspoort of een geboorteacte, maar die bezit je helemaal niet
– De documenten die je overlegt worden niet vertrouwd. Het zijn handgeschreven of getypte papieren. Je legt uit dat dit de papieren zijn die in je land verstrekt worden. De beambte gelooft dat wel maar zegt dat er niet aan te tonen is of ze echt of vals zijn.

Je wordt vervolgens afgewezen omdat je verhaal niet consistent is, of omdat er wordt gezegd dat je liegt of je wordt wel geloofd, maar je kunt je verhaal niet bewijzen / onderbouwen. Of omdat je niet kunt aantonen dat je bent wie je zegt dat je bent. Als je eenmaal in de eerste procedure afgewezen bent omdat je je verhaal niet met voldoende bewijzen kon onderbouwen is het heel erg lastig om in een nieuwe procedure kans te maken omdat er sprake moet zijn van een nieuwe situatie.

Toch – met assistentie van supporters en met de mogelijkheid om te bellen of mailen en niet dagelijks bezig hoeven te zijn met de vraag waar je vannacht slaapt – is het een stuk of tachtig mensen van de groep inmiddels gelukt om een nieuwe procedure te starten en/of om alsnog een verblijfsvergunning te bemachtigen. Niet uitgeprocedeerd dus, maar wel jarenlang onthouden van hun recht.

WAT IS DAN DE OPLOSSING?

De beleidmakers hebben duidelijk allereerst een les in de realiteit van de asielprocedure nodig. Vervolgens dienen de volgende stappen genomen te worden:
– Faciliteren van asielzoekers in het voeren van hun procedure. Volledige ondersteuning bij het verzamelen van bewijs voor staving van het vluchtverhaal.
– Status voor mensen die uit landen komen waar men niet naar terug gestuurd kan worden in verband met veiligheid
– Het werkbaar maken van het buitenschuld criterium

En bovenal: stoppen met praten over theorie en kijken naar praktijk. Het gaat hier over mensen. Mensen met rechten. Mensen die er naar snakken weer te kunnen starten met leven, een bijdrage te kunnen leveren aan de maatschappij. Mensen die vragen om menselijke waardigheid.