Reacties WZH op programma vreemdelingen

Programma vreemdelingen heeft geen oog voor het asielgat

25 juni presenteert de gemeente het uitvoeringsplan voor Loket Vreemdelingen

Hoewel we na de rechtspraak van 8 mei hadden verwacht dat verdere afspraken omtrent opvang via de WMO (wet maatschappelijke ondersteuning) zouden gaan en dus onder de verantwoordelijkheid van de wethouder van zorg zouden vallen (en niet onder het thema orde en veiligheid waar de burgemeester over gaat), kwam burgemeester Van der Laan toch recentelijk met het programma vreemdelingen. Een plan dat volgens de burgemeester wel onder de WMO gaat vallen, maar dat was nog onduidelijk. Afgelopen donderdag 18 juni werd er in de commissie Algemene Zaken gesproken over dit programma.

Over de ingangscriteria voor de opvang is veel onduidelijkheid. Dit wekt veel zorgen zowel bij Wij Zijn Hier als bij de commissieleden.

Groot Wassink (GroenLinks) stelt: ‘Terugkeer lijkt hier wel degelijk een voorwaarde al worden er soms verschillende formuleringen gekozen. Citaat: ‘Voor toelating gelden aanvullende criteria zoals een door een GGD arts vast te stellen kwetsbaarheid of een aantoonbaar bewijs van meewerken aan terugkeer’. Daar staat dat terugkeer een voorwaarde is. En dat is wat we als de raad hebben vastgesteld dat we dat niet willen. En eerdere jurisprudentie heeft vastgesteld dat het niet mag.’

Later in het debat geeft Van der Laan aan: ‘Ik deel uw zorgen. Het worden heel intensieve onderhandelingen [met het Rijk] over onder welke voorwaarden mag men naar binnen, hoe lang en wie heeft de regie.’

Dit is schokkend. Vanuit de ECSR (European Committee of Social Rights) is Nederland er duidelijk op gewezen dat er geen voorwaarden (van terugkeer) mogen worden gesteld aan opvang. Dit is later bevestigd door Nederlandse rechtspraak. Uit de woorden van Van der Laan blijkt dat niet duidelijk is of de opvang overgenomen zal worden door de IND en zodoende in een vrijheidsbeperkende locatie (VBL) verandert.

Een ander criterium is kwetsbaarheid. Shahsavari (CDA): ‘De precieze definitie van kwetsbaar moet nog worden ontwikkeld en vastgesteld. Dat lijkt toch vrij essentieel (…).’ Moorman(PvdA): ‘Zijn de kwetsbare mensen na 12 maanden ineens niet meer kwetsbaar?’ Dit is een vraag die wij vanuit Wij Zijn Hier ook hebben. Het is tot nu toe altijd zeer moeilijk gebleken om mensen die het echt nodig hebben in een opvang te krijgen. Zelfs bij de BBB werd iemand geweigerd. Een ander werd na verloop van tijd weer uit de opvang gezet, terwijl zijn situatie nog niet verbeterd was. Daaraan willen we toevoegen dat iedereen die op straat moet leven zonder mogelijkheid om inkomen te genereren per definitie kwetsbaar is.

Over de duur van de 24 uursopvang, bestaan veel zorgen. Van der Laan: ‘24 uursvoorziening voor medisch kwetsbaren 6 tot 12 maanden en mensen die terug willen 3 tot 6 maanden. Dat is het kader.’

Voor de ‘niet kwetsbaren’ geldt dus een andere termijn. Tijdens het debat is dit de ene keer de groep die terug wil en de andere keer de groep die aan een status wil werken. De woorden van de burgemeester en de teksten zijn hierin niet consistent. In dit deel van het debat gaat het over de mensen die aan hun status werken. Paternotte (D66): ‘Procedures van ASKV en Utrecht noodopvang bewijzen dat er vaak meer tijd nodig is dan 3 tot 6 maanden, vaak is er dan pas een begin tot een oplossing, is het dan gepast deze termijn aan te houden? Waarom mag je het werken tot het indienen van een HASA niet afmaken binnen het programma, waarom moet je daarvoor terug naar de BBB als de termijn verstreken is?’. Diverse raadsleden uiten soortgelijke zorg.

De burgemeester refereert aan het project Havenstraat. Hij vertelt dat hij er trots op is dat ruim een kwart van de mensen die in de Havenstraat verbleef als nog een verblijfsvergunning heeft gekregen en hij concludeert daaruit dat zes maanden voldoende is. Het is Groot Wassink die Van der Laan er op moet wijzen dat deze mensen hun status niet tijdens het project Havenstraat hebben gekregen. Toen de vluchtelingen weer op straat werden gezet, had maar 6% van hen een status. Vanaf de straat en diverse kraakpanden, hebben de vluchtelingen en hun supporters hard doorgewerkt. Uiteindelijk heeft dat dus geresulteerd in deze verblijfsvergunningen. Voor ieder van de betreffende vluchtelingen een nieuwe start in hun leven. Enige vorm van compensatie voor al die jaren dat hun rechten ontzegd werden, hebben zij echter niet ontvangen.

En de weg er naartoe was niet makkelijk. Zelfs met goede begeleiding blijkt het keer op keer een hels karwei om de zaak rond te krijgen. En dit is precies het probleem. De vluchtelingen hebben weliswaar recht op asiel, maar de Nederlandse asielprocedure met haar bewijslast is zo bureaucratisch en ingewikkeld, dat maar deel van de mensen er in slaagt dit recht toegewezen te krijgen. De rest van de vluchtelingen valt in het asielgat.

Dat er voor deze mensen iets moet gebeuren, is ook bij de raad doorgedrongen. Peters (SP): ‘Vluchtelingen die in het asielgat vallen, zouden die een gedoogvergunning kunnen krijgen? Gaat de gemeente daarover, is het überhaupt een optie?’ Groot Wassink: ‘De mensen die tussen wal en schip vallen: daar doet dit programma niets voor. Je moet een brondocument hebben of je komt er niet in. Het asielgat blijft bestaan. Het is een hiaat, onwil, in de landelijke politiek. Maar dit zijn wel mensen die wij in deze stad zien en waar wij mee te maken hebben. Zouden we daar niet wat mee moeten.’

Theoretisch is er een buitenschuldcriterium voor mensen die niet terug kunnen. Maar deze regeling werkt niet. Vanuit het Havenstraatproject is gebleken dat veel mensen niet terug kunnen. Toch komen zij niet in aanmerking voor buiten schuld. Om te beginnen dient de vluchteling een geschreven statement te krijgen van de ambassade dat hij geen papieren krijgt om terug te gaan. Dit is dezelfde ambassade die niet thuis geeft bij de vraag naar papieren. Dit is slechts een aspect waardoor het criterium voor de vluchtelingen zinloos is. Als de vluchtelingen geen status krijgt omdat de bewijzen die hij heeft dat hij uit zijn land komt niet worden geloofd, kan dezelfde vluchteling ook geen papieren krijgen om terug te gaan en geen aanspraak maken op een buitenschuldstatus. Deze vluchteling zit dus vast.

Ook dit aspect is onder de aandacht van de raad. Moorman: ‘Ik vind het lastig te begrijpen dat niemand in de Havenstraat buitenschuld heeft gekregen’. Ze vraagt of het mogelijk is dat het Programma Vreemdelingen mensen helpt hun dossier op te bouwen om in aanmerking te komen voor Buitenschuld als de weg naar de ambassade niet werkt of te angstig is.

Het programma begint met mensen te vragen om te tekenen voor terugkeer. Dat wekt weinig vertrouwen bij mensen waarvoor het programma bedoeld is. Ze hebben al zoveel onbegrip en tegenwerking meegemaakt. Ze zijn vaak al meerdere malen in detentie gezet voor lange periodes. Dit programma erkent dit helaas nog steeds niet. En daarmee hebben de vluchtelingen van Wij Zijn Hier niet het gevoel dat er naar hen geluisterd is en het programma hun problemen kan oplossen. Ze zijn argwanend dat het de zoveelste keer is dat het weer tot niets leidt, terwijl de burgemeester er mooie woorden over uitspreekt. De vluchtelingen zijn degenen die al zo lang vastzitten, geen toekomst kunnen opbouwen en afhankelijk zijn van steun en donaties. Zij hebben een oplossing nodig en die ligt niet in terugkeer.

Drie vluchtelingen van Wij Zijn Hier speken in bij de commissievergadering.

–  Ilhaam: ‘Wij willen graag werken, een normaal leven, een toekomst, we willen aan de maatschappij bijdragen en erbij horen. Iedereen heeft elkaar nodig.’

–  Maryama: ‘The asylumpolicies are failing. Our problems have become a vicious circle of inhumanity, we don’t have any social care, we have no right to work, no right to rent a house, no right to proper health care and no right to education. Why is Amsterdam violating our rights?’

–  Betty: ‘The Hoogoord, is the only place where we feel like home and safe and where we can be independent. How can we all have 24 hours shelter? So we can concentrate on our procedure and our future. The right to work and education are very important, that way we can be independent and help ourselves. And we can be helpful in the society. To feel what it is to be in the situation we are, you have to wear the shoe we are wearing. That we don’t have papers doesn’t make us less human.’

Op 1 of 2 juli wordt er in de raad verder gesproken over het programma vreemdeling. Hopelijk wordt er hier gefocust op de echte problemen:
–    Er zit een gat in de asielprocedure en de buitenschuldprocedure werkt niet.
–    Totdat er in de landelijke politiek een betere asielprocedure en een werkend buitenschuldcriterium is ingericht, moeten mensen die in dit gat vallen een menswaardig bestaan kunnen leiden en zou het mooi zijn als de gemeente er op aandringt de mogelijkheid voor een gedoogvergunning te onderzoeken.
–    Iedere persoon heeft recht op opvang. Hier mag geen randvoorwaarde aan gekoppeld zijn, dus ook niet van tekenen voor terugkeer.

De gehele discussie in de commissievergadering is hier terug te luisteren. Klik op agendapunt 21. Insprekers starten om 6:33:56.

Voor drie brieven die Wij Zijn Hier naar de raadsleden stuurde zie:
– Brief 1: Wat betekent het Programma Vreemdelingen voor de mensen in het asielgat
– Brief 2: Brief aan gemeenteraad Wat is het asielgat
– Brief 3: Lessens learnt Havenstraat – 130 konden niet terug

Lees het evaluatierapport van het project Havenstraat.