Somaliërs zijn onuitzetbaar
Somali’s die op internet te vinden zijn met uitspraken direct tegen Al Shabaab of Al Qaeda, of met uitspraken ten faveure van westerse (vrouwen / homo) rechten, lopen in principe overal in Somalië risico om door hen bedreigd, gestraft of vermoord te worden. Somalië heeft veel en goed internet. Al Shabaab is internet savvy. Er zijn diverse voorbeelden van mensen die vanwege tweets of facebook mishandeld en met de dood bedreigd zijn.
Tweede risico: Daarnaast recruteert Al Shabaab ook actief ontheemde jongeren in alle grote steden (ook in Eastleigh-Nairobi, Kenia, waar sommige NL-Somali’s nu heengestuurd worden), juist ook onder jongeren die westerse talen spreken, en ervaring hebben met Europeanen / Amerikanen. Die zoeken ze onder andere voor meer Nairobi-shopping mall achtige aanslagen. Daarnaast zoeken ze bewust jongeren met weinig lokale clan-binding, omdat het Somalische clan-systeem als een groot probleem voor de eenheid binnen Al Shabaab gezien wordt. Zowel ontheemden, als gedwongen teruggestuurden, worden beschouwd als weinig clan-gebonden.
Dat weten ook weer de Somalische en Keniaanse veiligheidsdiensten, en die vinden daarom Somali’s die zonder duidelijk clan-inbedding uit Europa komen, extra verdacht.
Het derde risico werd in November 2013 duidelijk, toen een door Nederland uitgezette Somalische jongen gewond raakte bij een bomaanslag op een groot hotel in Mogadishu: (Gedwongen/) terugkerende Somali’s, die niet worden opgevangen door hun familie, zetten hun enige vaardigheid in, die in Somalië bruikbaar is: Communiceren met westerlingen.
Dus gaan bedelen voor de grote hotels, of werken voor internationale organisaties. (Ikzelf had er in Somalië ook twee op de loonlijst staan) Dus komen zij precies terecht waar de Shabaab-bommen ontploffen.
Ander geweldsrisico:
1. Mafia-geweld:
Het meeste geweld tegen gewone Somali’s komt niet van Al Shabaab, maar van de milities van krijgsheren. Die hebben niets aan autonomie ingeboet, alleen hun geweld richt zich nu minder tegen de politiek, en meer tegen burgers en hun economie. Noch de Somalische regering, noch de burgemeester heeft ook maar iets te zeggen in de woonbuurten van de hoofdstad, zegt de burgemeester van Mogadishu. Grote delen van de hoofdstad, vooral de woonwijken van gewone mensen, zijn onveiliger geworden sinds Al Shabaab daar vertrok. Daar is een goed Deens rapport van, dat ook door onze staatssecretaris geciteerd wordt. Security and human rights issues in South-Central Somalia, including Mogadishu (2012) Report from Danish Immigration Service’s fact finding mission to Nairobi, Kenya and Mogadishu, Somalia page 9 and16-22.
Bijkomend risico is de totale economische en politieke uitsluiting van iedereen die niet door een bewapende clan-coalitie beschermwaardig wordt gevonden.(zelfde rapport, p9) En daar valt een groot deel van de afgewezen Somalische asielzoekers onder. Dan verhonger je. Want zelfs om op straat koekjes of kranten te verkopen, moet je het akkoord hebben van zo’n clan-mafia.
2. Risico op geweld door overheid , en een serie oorlogjes met Kenia:
Daarnaast dreigt in het zuiden een nieuwe oorlog, tussen de ‘officiele’ Somalische regering en Kenia, die daar een soort eigen bufferstaat probeert te creëren. (Juba-land) Overgelopen delen van Al Shabaab worden door de regering ingezet. De regering probeert ook ‘eigen’ soldaten te zoeken, weer dus jongens die niet aan een clan vastzitten. Het zal waarschijnlijk geen grootschalige, open verklaarde oorlog worden. Maar Somalië probeert concessies af te dwingen, door (af en toe samen met Al Shabaab) het Keniaanse leger te dreigen en beschieten. En die slaan keihard en ongericht terug, vooral in het zuiden buiten de steden. (Waar een deel van de afgewezen Somalische asielzoekers vandaan komen.) Daarnaast: Overheid kan teruggestuurde Somali’s met internationale ervaring zien als potentiële Shabaab-aanhang: risico opsluiting, waarbij overlijden aan arrestatie of detentie komt veel voor.
Conclusie: Door NL teruggestuurde Somaliers lopen, veel meer dan de meeste ‘gewone’ Somali’s, de kans op ‘targeted violence’, op ‘random violence’ en een forse kans om onder dwang van geweld (of om te ontsnappen aan de honger) in een of andere dadergroep van buitensporige geweldplegers te komen.
Er is dus een risico-matrix met vier mogelijke dadergroepen (buitenlandse troepen, regeringstroepen, clan-milities, Al Shabaab), en drie soorten geweld: gericht politiek, willekeurig (waaronder sexueel), en economisch gemotiveerde ‘turf wars’. Alle vier de groepen maken zich in wisselende intensiteit schuldig aan alle drie de vormen van geweld. Er zijn voor potentieel terug te sturen Somali’s dus ook twaalf risico’s, die voor de verschillende ‘soorten’ Somali’s zeer verschillend uitpakken.
De recente brief van de staatssecretaris erkent en analyseert slechts een van deze twaalf risico’s. (politiek geweld door AL Shabaab) De andere voor Somalië geldende landen-documenten hebben in hun conclusies grotendeels de zelfde omissie.
Geweldsrisico’s die door NL worden erkend, worden in de perceptie van de Nederlandse asiel-autoriteit beschouwd als voorspelbaar niet optredend in sommige delen van Somalië. Maar de recente geschiedenis laat zien dat het geweld in Somalië bij uitstek een nomadisch karakter heeft. Regering, buitenlandse troepen, Al Shabaab en milities van krijgsheren wisselen voortdurend van positie, en van coalitie. Gebieden die door de regering recent als ‘bevrijd’ werden geclaimd, worden soms na enkele dagen weer verlaten, of snel verwaarloosd. Lokale leiders nodigen dan een warlord of een Shabaab-militie uit om de boel met stille trom over te nemen. Bovendien is het risico van gedwongen recrutering door groepen die zeer ernstige misdaden plegen, juist ook groot op de plaatsen waar het politieke geweld minder zichtbaar is.
In dit licht is de jongste brief van de staatssecretaris, ook in combinatie met eerdere documenten, mijns inziens onvolledig en inadekwaat als hulpmiddel voor de politiek, ambtenarij en de rechtelijke macht om de veiligheid van terug te sturen Somali’s te beoordelen.
Vriendelijke groet, Pieter Smit.
